Sterre Konijn over haar muzikale reis met Dante

Wat was het eerste zaadje voor Dante Songbook: vrouw in het woud? Was er een moment, een idee of gevoel dat het maakproces in gang zette?
"Ik heb vroeger Italiaans gestudeerd en een tijd in Rome gewoond. Tijdens die studie kwam ik in aanraking met Dante. Een van mijn docenten wist me te enthousiasmeren voor De goddelijke komedie, en ik dacht meteen: deze beelden, deze taal, dit verhaal—daar wil ik iets mee. Maar het is ook een complex en veelomvattend werk. Verdi’s librettist schreef ooit dat er na zes eeuwen nog steeds niemand 'musicus genoeg was om Dante’s thematiek te verklanken.' Mahler noemde het zelfs een ‘barbaarse daad’ om Dante op muziek te zetten. Dat maakte me terughoudend. Lange tijd durfde ik het niet aan. Ik vroeg me ook regelmatig af: heb ik hier eigenlijk wel een persoonlijke relatie mee? Wat moet ik met het politieke, religieuze, middeleeuwse karakter van het boek? Toch merkte ik gaandeweg dat er zoveel universele thematieken in zitten. Iedereen kan er op z’n eigen manier iets mee. Bovendien worstelt Dante zelf ook: 'Kan ik dit wel?' Die twijfel is herkenbaar."

Wat is jouw persoonlijke relatie tot Dante? Wat trok jou aan in de thematiek van De goddelijke komedie?
"Mij trok vooral de persoonlijke louteringsreis aan. Dante begint in een crisis: hij is verdwaald in een donker woud. Hij is op zoek naar liefde en richting, en moet om daartoe te komen alles aankijken wat daarvoor in de weg staat. Het kwaad in alle vormen: demonen, slechte karaktereigenschappen, angsten. Uiteindelijk bereikt hij de hemel, waar hij ontdekt dat het de liefde is die de zon en de sterren beweegt. Dat idee – dat het aankijken van je grootste angst de weg naar liefde is – vond ik erg mooi. Ik vind muziek bij uitstek geschikt om af te dalen in de menselijke ziel, om emoties ruimte te geven waar je misschien normaal niet bij kunt, en ook om grote concepten als verbinding, verlichting, het mystieke te kunnen ervaren."

Zit er ook een persoonlijke duisternis in jou, die je via dit project wilde aanraken?
"Ik ben denk ik geen slecht mens, maar ik vind het interessant wat Carl Jung zei: Iedereen draagt een schaduw. Dat is het deel van het onderbewuste waar verdrongen zwakheden, karaktereigenschappen, emoties, herinneringen, geheimen, verlangens, angsten en impulsen verborgen liggen. En hoe minder iemand zich ervan bewust is, hoe zwarter en dichter de schaduw is. Het duistere gaat dus misschien wel over iets wat echt is. Wat laat ik niet aan mezelf en anderen zien omdat ik bezig ben met hoe ik overkom - bewust of onbewust?”

Zijn er specifieke passages of beelden uit De goddelijke komedie die je als richtinggevend of inspirerend hebt ervaren tijdens het maken van dit stuk?
"Elk stuk dat ik geschreven heb is gebaseerd op een kring – een canto. Bijvoorbeeld de storm van vluchtige liefde, waar mensen eeuwig heen en weer worden geslingerd tussen verlangen en verdriet. Dat melancholische raakte me. Of de verraders onder het ijs, die niet kunnen huilen omdat hun tranen bevriezen – dat beeld staat voor verdriet dat zich niet mag uiten. En dan is er die circusachtige kring met duiveltjes – een absurde, groteske scène die ik zag als metafoor voor de maskers die we dragen."

Ondertitel is ‘Een vrouw in het woud’. Wat voor rol speelt jouw vrouw-zijn in deze interpretatie van Dante’s werk, dat oorspronkelijk een mannenwereld beschrijft?
"Ik ben een vrouw van nu die deze reis maakt, maar ik denk dat iedereen zich in de thematiek zou kunnen herkennen. Mijn selectie en interpretatie is natuurlijk vanuit mijn standpunt, dus die van een vrouw die nu leeft. Ik heb een heleboel weggelaten, de passages gekozen die bij mij resoneerden. Maar ik denk dat het gedachtegoed universeel is.”

Hoe heb je muzikaal en performatief vormgegeven aan deze thematiek? 
“Dante is mijn gids door de ziel, en ik gids het publiek door de wereld van Dante. Ik houd van veel verschillende muziekstijlen. Dante gaf me een kader om al die richtingen te verkennen. Het boek is opgedeeld in hoofdstukken, 'canti' (letterlijk: gezangen). Ik heb een Songbook gemaakt, elke kring werd een lied met een eigen stijl en sfeer. Mijn vorige project was klein en zacht – nu wilde ik iets groots, iets episch. Ik wilde mezelf uitdagen om iets heel anders te doen en me te móeten verhouden tot het helse van Dante. Tegelijkertijd wilde ik trouw blijven aan wat ik zelf mooi vind, dus niet alleenmaar schurende dissonanten schrijven. Er zit ook schoonheid in de hel.”