Tijdens de zesde editie van Kunst voor Klimaat, georganiseerd in samenwerking met de Academie voor Theater en Dans, ging journalist Teun van de Keuken in gesprek met Thomas Lamers, Anthony Heidweiller en Toni Kritzer over hoe zij als makers omgaan met duurzaamheid, de klimaatcrisis en andere sociaal-maatschappelijke vraagstukken, en hoe het kunstonderwijs een nieuwe generatie makers kan ondersteunen in het maken van duurzame keuzes.

Centraal stond de vraag hoe theater ingezet kan worden om deze kwesties aan te kaarten en het publiek te bewegen, en hoe nieuwe makers deze betrokkenheid kunnen doorvoeren in de praktische uitvoering van hun werk, met alle bijbehorende dilemma’s. Ook werd er besproken hoe kunstonderwijs geëngageerde kunst kan stimuleren en kunstenaars kan voorbereiden op een veranderende wereld.  

Het publiek, bestaande uit studenten van diverse creatieve opleidingen en professionals uit de culturele sector en het onderwijs, waaronder Nationale Opera en Ballet en ITA, kreeg volop de gelegenheid om bij te dragen aan het gesprek. Daarnaast konden zij en de gasten genieten van een opvoering vanThe Soundtrack of The Plastic Age, een initiatief van Rogier De Nijs en Sjaak van Dam, waarin kunst en duurzaamheid elkaar letterlijk en figuurlijk samenkwamen. 

Nadat de sprekers in het begin van het gesprek hun persoonlijke relatie tot thema’s als duurzaamheid toelichtten, verdiepte Van de Keuken het gesprek met vragen over de rol van de kunstenaar in de maatschappij van vandaag. Hoe kan kunsteducatie hierop inspelen en kunstenaars voortbrengen die niet alleen esthetisch maar ook maatschappelijk betrokken zijn?  

Thomas Lamers, filosoof en dramaturg bij Collectief Walden, vertelde over het manifest Te zijn of niet te zijn, waarin zij samen met andere organisaties uit de culturele sector makers en instellingen oproepen niet alleen de negatieve impact te verkleinen, maar juist bij te dragen aan positieve verandering. Volgens hem kan dat op drie manieren: op het podium, achter de schermen in de productiewijze, en als maatschappelijke aanjagers. Dit alles begint met een intrinsieke motivatie om hun talenten in te zetten voor het klimaat. 

Op de vraag hoe je moet omgaan met makers die vinden dat kunst los moet staan van sociale kwesties, was Lamers helder: “Als je niet mee wilt doen, ga ik je niet dwingen. We moeten en kunnen alleen verder met degenen die intrinsiek gemotiveerd zijn om verandering te brengen.”  

Anthony Heidweiller, directeur van de Academie voor Theater en Dans, onderstreepte het belang van klimaatbewustzijn en verantwoordelijk makerschap in het onderwijs. Hij pleitte voor geduld en het blijven voeren van gesprekken, en hij zag de oplossing vooral in regeneratief onderwijs, een duurzame onderwijsbenadering waarin herstel en wederkerigheid centraal staan, in plaats van kapitalistische principes van productiviteit en uitbuiting. Toch bleef het nog wat onduidelijk hoe dit concreet wordt weerspiegeld in het huidige curriculum.

Toni Kritzer, transdisciplinair kunstenaar, community gardener en ATD-alumnus, plaatste kritische kanttekeningen bij het huidige onderwijs. Hen merkte op dat het klimaatvraagstuk tijdens diens tijd aan de ATD nog maar mondjesmaat werd meegenomen in het reguliere lesprogramma. Kritzer benadrukte dat er nu echt stappen gezet moeten worden, omdat de klimaatcrisis nou eenmaal een feit is en we geen keuze hebben om ons daartoe te verhouden of niet. Verder benadrukte hen dat écht duurzaam onderwijs zich minder zou moeten richten op de individuele kunstenaar, zoals volgens hen nu vaak het geval is, en in plaats daarvan samenwerking en van elkaar leren zou moeten bevorderen.

De wil om een generatie makers op te leiden die zich bewust en duurzaam verhouden tot mens, milieu en maatschappij is er zonder meer. Aan de geëngageerde studenten en professionals die aanwezig waren, ligt het niet. Nu is het aan het onderwijs om deze intenties om te zetten in concrete daden. 

Tekst: Isabel Sheridan 
Foto’s: Francoise Bolechowski